Hazal Yalın
Haftanın seçkisinde dört yazı var. Dördü de büsbütün farklı hususlarda. Yalnızca Argumentı i Faktı’da Aleksey Leonkov, Türkiye’yi de direkt ilgilendiren bir bahiste görüş belirtiyor: Rusya’ya ilişkin Su-27 savaş uçaklarının hareketleriyle düşmesine neden olduğu Amerikan MQ-9 Reaper’in akıbeti ne olacak; türel art planı nedir, kalıntıları ABD çıkartabilir mi? RBK, Federal Gümrük Hizmetleri’nin açıkladığı 2022 istatistiklerine dayanarak Rusya’nın ihracat gelirlerindeki muazzam artışa işaret ediyor. Bu, bilhassa madencilik ve gübre dalı açısından büyük ehemmiyet taşıyor; her ikisi de sektörel işbirliğiyle büyük ölçüde oligarkların elinde. Bilhassa nikel ve alüminyum ihracatının hâlâ açık olması, Potanin ve Deripaska’yı direkt ilgilendiriyor; Kremlin’le büyük burjuvazi ortasındaki uğraş açısından not etmek gerek. Svobodnaya Pressa, Aleksandr Buzgalin ile görüntü görüşmesi yapmış ve yayınlamış; bunun özetini yapıyorum. MGU profesörü Buzgalin Rusya’da kıymetli çağdaş Marksist düşünürlerden biri; kendisinden daha evvel benim “Rusya…”da da kelam etmiştim. EADaily ise Roskosmos ile Kazakistan hükümeti ortasında ortaya çıkan tansiyonu ve Roskosmos’a ilişkin bir şirkete haciz getirilmesini haber yapıyor. En dikkat cazibeli yanı, haciz kararının çıkartıldığı mahkemenin Britanya hukukuna bağlı ve yabancı yargı mensuplarından oluşması.
‘2022’DE İHRACAT REKORU’
Federal Gümrük Hizmetleri’nin (FTS) 13 Mart’ta yayınladığı geçen yılın dış ticaret datalarına ve Rosstat’ın tarihi datalarına nazaran Rusya’nın emtia ihracatı 2022’de ülke tarihinin rekorunu kırdı ve 591,5 milyar dolar oldu; ticaret fazlası da rekor düzeyde oldu: 332,4 milyar dolar.
FTS 2022 başında yalnızca ocak ayı gümrük bilgilerini açıklamış, fakat Ukrayna’da özel askeri harekâtın başlamasından sonra istatistiklerini yayınlamayı durdurmuştu. FTS müdür başyardımcısı (bugün kurumun süreksiz yöneticisi) Ruslan Davıdov mayıs ayında RBK’ya şöyle demişti: “Yaptırımların süratle kaldırılacağı ve bizim de bilgileri geçmişte olduğu ölçekte yayınlayabileceğimiz beklentisine girmeye herhalde gerek yok. Fakat sanırım birleştirilmiş bilgileri ağır ağır toplar ve tekrar yayınlamaya başlarız.” Analistler geçen yıl boyunca Rusya’nın ihracat ve ithalatını ticari ortaklarının büyük farklılık olmaksızın yayınlamaya devam ettikleri muadil istatistikleriyle değerlendirmişlerdi. …
2022’de ihracattaki artışın iticisi yaptırımlara girmeyen yahut fakat (hampetrol gibi) geçen yılın sonunda sınırlamalara giren emtia oldu. Hafif metaller (alüminyum, nikel, bakır vb.) geçen yıl AB ve ABD’nin direkt yaptırım sınırlamalarına bahis olmadı. (Washington, Rusya alüminyumuna çok ithalat resmi getirdi, lakin platin kümesi metaller evvelce olduğu üzere gümrüksüz girmeye devam ediyor.)
En büyük ihracat artışı görülen emtia şunlar:
Nikel ve nikel eserleri ihracatı bir evvelki yıla nazaran yüzde 190 artışla 5,8 milyar dolara ulaştı. Gübre yüzde 54,3 artışla 19,3, karbon yakıt yüzde 42,8 artışla 383,7, bakır ve bakır eserleri yüzde 16,7 artışla 7,1, orman eserleri yüzde 15,2 artışla 1,6, besin yüzde 14,8 artışla 41,3, ağır metal eserleri yüzde 8,8 artışla 4,3 milyar dolar ihracat geliri sağladı. … (İ. Tkaçyov, T. Dzyadko, Y. Vinogradova / RBK, 14 Mart)
‘MQ-9 REAPER’İN AKIBETİ NE OLACAK?’
Türkiye Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın açıklamasına nazaran Türkiye yetkilileri Amerikan SİHA’sıyla ilgili olarak Washington’daki ortaklarıyla sıkı bir temas içinde bulunuyorlar. Bakanın dediğine nazaran bu istikamette bütün temel adımlar en kısa vakitte ortaya çıkacak. Yani öbür aksiyon seçenekleri üzere Boğazlar’ın ABD deniz kuvvetleri gemilerine açılması imkânı da şu anda faal halde görüşülüyor.
Rusya Güvenlik Kurulu Sekreteri Nikolay Patruşev ve Dış İstihbarat Hizmetleri Lideri Sergey Narışkin, Amerikan SİHA’sının kesimlerinin çıkarılmasına yönelik Rusya’nın uğraşları olabileceğini söylemişlerdi. SİHA milletlerarası sularda bulunuyor. Bu yüzden Karadeniz’deki ABD savaş gemileri bu kesimlerin Rus uzmanların eline geçmemesi hedefiyle yerini bulup sudan çıkarmalı.
Amerikalılar bunu yapabilirler mi? AiF, “Arsenal Oteçestva” mecmuasının redaktörü, askeri uzman Aleksey Leonkov ile görüştü.
— Aleksey Petroviç, Türkiye Boğazlar’ı ABD deniz kuvvetleri gemilerine açabilir mi?
— O vakte kadar buna gerek kalmayabilir. Bugün bizim donanma uzmanlarımız Amerikan SİHA’sını denizin tabanından çıkarmak için bir operasyon yürütüyorlar. Bu provokasyonu pişiren Amerikalılar bu türlü bir final beklemiyorlardı. SİHA’nın yok edileceğini düşündüklerini de sanmıyorum; bu yüzden acil hareket için bir arama-kurtarma kümesi da hazır değildi. …
Kırım yarımadası etrafında iki alan yaratmıştık: uçuşa yasak alan ve seyrüsefere yasak alan. Rusya, milletlerarası hukukun seyrüsefer ve sivil havacılık hürriyeti normlarına uygun davranmıştı: Memleketler arası Sivil Havacılık Örgütü’nü ve memleketler arası deniz nakliyatı yapan herkesi, bu bölgelerin kapalı olduğuna dair bilgilendirmiştik. Hububat muahedesi problemi gündeme geldiğinde ise gemilerin bu seyrüsefere kapalı alandan geçmesi için koridorlar teşkil edildi. SİHA’nın düştüğü yerde bu türlü bir koridor yok. Orası kapalı bölge. SİHA Kırım kıyılarına 60 km uzaklıkta denizin tabanında, yani bu bölgenin içinde. Bu yüzden kendi savaş gemilerimizi bunun sonlarına yerleştirip Amerikalıların geçmesine müsaade vermeyiz. …
— Amerikalılar gelecekte Türkiye’den Boğazlar’ı ABD deniz kuvvetleri gemilerine açmasını talep etmek için yeni bir provokasyona girişebilirler mi?
— Tam bu nedenle, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu geçtiğimiz günlerde ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile, Rusya Genelkurmay Lideri Valeriy Gerasimov da ABD Genelkurmay Lideri Mark Milley ile görüştüler. Her ikisine de, Amerikalılar durmayacak olurlarsa olayların nereye varabileceği bildirildi.
— Nasıl?
— Bu bölgelere girecek her şeyin yok edileceği uyarısı yapıldı. Bu direkt söylenmedi, lakin şu açıklandı: “Güvenlik konusunda size hiçbir garanti vermeyiz.” Bu, şu demek: “Bu beyanı işittikten sonra risk alırsanız, size karşı silah kullanılacağı konusunda sizi uyarmış olduk.” (V. Kojemyakin / Argumentı i Faktı, 16 Mart)
‘YA SOLA DÖNÜŞ, YA DA DURUM KÖTÜLEŞECEK’
Vladimir Putin’in 2023 kararnamesi (öğretmenlerin ve eğitimcilerin toplumsal statüsü sorunlarının görüşülmesi ve çözülmesi, çalışma koşullarının uygunlaştırılması, fiyatlarının artırılması) çoktandır bekleniyordu. Fakat nasıl olacak; eğitim işgücü piyasası için mi yoksa? … Moskova Devlet Üniversitesi İdeoloji Fakültesi Çağdaş Marksist Araştırmalar Merkezi Müdürü Profesör Aleksandr Buzgalin ile görüştük.
İşgücü piyasasında Rusya vatandaşlarının yüzde 10’u sefalet fiyatı alıyor; yarısının fiyatı ise 40 bin rublenin, yani ortalamanın altında. Bu, toplumsal eşitsizlikle ilgili en yüksek gösterge. Fiyat düzeyinde sondan bir evvelki düzeyde pedagoji fakülteleri mezunları var; en son düzeyde ise tarım çalışanları.
Gerçek bir eğitimin yapması gereken öbür şeyler olmalı. Eğitim, hem iktisadi kalkınma, hem toplumun, insanın gelişmesi için mecburî olan şeyleri temin etmeli.
Buzgalin, Vladimir İlyiç Lenin’in çöküntü, yeni iktisat siyaseti [NEP] kurallarındaki ödevimizin bir kültür ihtilali olduğu, yani öğretmeni erişilmez yükseklere yerleştirmenin mecburî olduğu formundaki kelamlarını hatırlatıyor.
Ya Rusya’da gerçek bir sola dönüş başlar, eğitim alanındaki, Rusya’nın gerçek yurtseverlerinin yetiştirilmesindeki ölümcül yanılgıları kavrarız; ya da durum berbatlaşacak. Yurtseverlik öğretilemez, işgücü piyasası da onunla ilgili değil aslında. … (Svobodnaya Pressa, 16 Mart)
‘KAZAKİSTAN’DA ROSKOSMOS’A KARŞI BRİTANYA YARGISI’
Kazakistan, Baykonur’da faaliyet gösteren, Roskosmos’a bağlı “Yerdeki Uzay Altyapısı Tesisleri Kullanım Merkezi” (TSNEKİ) mülküne el koydu. Haberi avesta.tj 14 Mart’ta verdi. Şirketin yöneticisinin ülke dışına çıkması da yasaklandı.
Ajansın haberine nazaran el koyma, mali borçlardan dolayı gerçekleşti.
Yayın, TSNEKİ’nin “Kazakistan-Rusya Ortak Teşebbüsü Bayterek” isimli şirkete 13,68 milyar tenge (23,5 milyon dolar) fiyatındaki borcundan dolayı icra takibi ve icra önlemlerinin kabulüne ait bir celbe atıf yapıyor. Karar, Astana Milletlerarası Finans Merkezi Mahkemesi tarafından alınmış. İcra buyruğu 2022 kasım ayı sonunda çıkarılmış.
Yayına nazaran kaynakların kullanılmasına ve mali süreçlerin yürütülmesine getirilen yasak, Baykonur’da öncelikli olarak yürümekte olan faaliyeti (Soyuz-5 füzesi için yeni bir fırlatma rampası inşaatı) geciktiriyor.
kz24.news portalının bilgilerine nazaran el koymanın temel nedeni, Roskosmos Lideri Yuriy Borisov’un Soyuz-5 füzesi için fırlatma rampasının inşaatının gecikmesiyle ilgili eleştirisi. Bu projenin gerçekleştirilmesinden sorumlu olan kişi, Kazakistan Ulaştırma Bakanı Bagdat Musin, Borisov’un tenkitlerini “diplomatik hesap hatası” diye nitelemişti.
Astana Milletlerarası Ticaret Merkezi yargı sistemi ülkenin yargı alanının dışında; Britanya hukukuna nazaran işliyor. İsimli organlar yabancılardan, daha fazla Britanya vatandaşı uzmanlardan oluşturuluyor. (EADaily, 14 Mart)