Erdoğan ve Sisi’nin Dünya Kupası açılışı için gittikleri Katar’da bir ortaya gelmeleri son devrin en dikkat çeken diplomatik gelişmelerinden biri oldu.
Ankara’nın İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan ile yürüttüğü olağanlaşma süreçlerine eklemlenen Mısır’la yakınlaşmanın en kıymetli etkenlerinden biri Doğu Akdeniz’de son 10 yılda gelişen hidrokarbon kaynakları olarak öne çıktı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Katar dönüşünde gazetecilere Sisi ile yaptığı görüşmeyi değerlendirirken, “Bizim alışılmış kendilerinden tek isteğimiz; bu görüşmelerle birlikte, bize karşı Akdeniz’de hal içinde olanlara yönelik burada biz barışı ikame edelim, onunla beraber yolumuza inşallah devam edelim,” kelamlarıyla Ankara’nın beklentisini lisana getirmişti. Erdoğan’ın “bize karşı Akdeniz’de tutum içinde olanlar” diyerek Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’ni kastettiği biliniyor.
Türkiye, Mısır’ın Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile yaptığı deniz yetkilendirme mutabakatlarından ziyanlı çıktığını, kendisiyle benzeri bir mutabakat imzalaması durumunda Akdeniz’deki münhasır ekonomik alanının çok daha genişleyeceğini kaydediyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Mart 2021’de yaptığı bir açıklamada, Türkiye’nin Mısır ile bu türlü bir muahedeyi imzalamayı istediğini ortaya koymuştu.
Mısır, Doğu Akdeniz için çabuk etmiyor
Türkiye’nin lisana getirdiği beklentilerin farkında olan Mısır ise bu hususta hızlı bir adım atmayı öngörmüyor.
Diplomatik kaynaklar, Mısır’ın ortalarında Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin de yer aldığı East Med Forumu’nun bir modülü olduğunu, Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon kaynaklarının çıkarılıp, dünya pazarlarına aktarılması için kurulan bu düzeneğin gerçekliğinin sorgulanamayacağı niyetinde olduğunu kaydediyorlar.
Yunanistan ve Mısır’ın, Erdoğan ile Sisi’nin el sıkışmasından yalnızca iki gün sonra 22 Kasım’da Ankara’nın reaksiyon gösterdiği “Arama ve Kurtarma Alanlarında İşbirliğine Ait Mutabakat Muhtırası”nı imzalaması Kahire’nin Atina ile kurduğu işbirliğinin bundan sonra da süreceğinin bir göstergesi olarak değerlendirildi.
Yunanistan ve Mısır, Türkiye’nin Libya ile 2019 sonunda imzaladığı deniz yetkilendirme mutabakatına reaksiyon olarak Ağustos 2020’de münhasır ekonomik bölgeleri belirleyen mutabakata imza atmışlardı. İki ülke, Türkiye ile Libya ortasında 3 Ekim 2022’de imzalanan hidrokarbon işbirliği mutabakat muhtırasına da karşı çıkmışlardı.
Atina-Kahire işbirliği askeri alanı da kapsıyor
Yunanistan, Mısır ve Kıbrıs Cumhuriyeti 2021’de askeri alanda işbirliği protokolü imzalamışlar, 2022’de Birleşik Arap Emirlikleri’nin iştirakiyle Doğu Akdeniz’de tatbikat yapmışlardı.
Bu gelişmelere rağmen, birebir kaynaklar, Erdoğan-Sisi ortasında başlatılan sürecin Ankara-Kahire arasındaki siyasi diyaloğu artıracağını, bunun da taraflar ortasındaki irtibat sayesinde hassasiyetlerin daha net anlaşılması sonucunu getireceğini vurguluyorlar.
Mısır, Yunanistan ile 2020’de imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen muahedede Türkiye’nin hassasiyetlerini göz önünde bulundurmuş ve hududu 28. Paralelin ötesine çekmemişti. Ankara, bunu olumlu bir adım olarak gördüğünü kaydetmişti.
Yol haritası nasıl gelişecek?
Ankara ile Kahire ortasında olağanlaşma süreciyle ilgili tek fark Doğu Akdeniz ile ilgili değil. Kahire, Ankara’dan farklı olarak bu sürecin daha ağır değerlendirmeler ışığında aceleye getirilmeden ilerletilmesi kanısında.
Bu süreçte birinci adımın birinci iki tipi 2021’de yapılan devamı getirilmeyen dışişleri bakan yardımcıları seviyesindeki toplantının ileriki devirde yapılmasıyla atılması bekleniyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu da gazetecilerin sorularını yanıtlarken, bu toplantının yapılmasının planlandığını, ileriki aylarda da karşılıklı büyükelçi atamasının gerçekleşebileceğini söyledi.
2021’de yapılan toplantılarda Türkiye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal başkanlığında bir heyet temsil etmişti. Türkiye’nin BM Daimi Temsilcisi olarak ataması yapılan Önal’ın yerine atanacak diplomatın bu süreci yürütmesi öngörülüyor. Lakin bu atama konusunda şimdi resmi bir açıklama gelmedi.
Bakan yardımcılarının yanı sıra istihbarat servisleri ortasındaki temaslarında devam ettiğine dikkat çeken kaynaklara nazaran, iki ülke ortasındaki olağanlaşma süreci Türkiye’de yapılacak seçimlere göre takvimlendirilebilir.
Bölgesel hususlar da gündemde olacak
Türkiye ile Mısır ortasında başlayacak süreçte ikili ilgiler kadar öteki bölgesel problemler da ele alınacak. Mısır Dışişleri Bakanlığı, geçen hafta yaptığı bir açıklamayla, Türkiye’nin Suriye ve Irak’ın kuzeyine yaptığı hava operasyonunu eleştirmişti.
Türkiye’nin mümkün bir kara operasyonun hem Mısır’ın hem de genel olarak Arap dünyasının reaksiyonunu çekme mümkünlüğü kaydediliyor. Bu sürecin siyasi görüşmelere nasıl tesir edeceği ise operasyonun nasıl gelişeceğine bağlı olarak görüleceği belirtiliyor.
Türkiye ve Mısır, Libya konusunda da farklı pozisyonlardalar. Türkiye, Trablus’ta BM tarafından da tanınan hükümet ile çalışırken, Mısır ülkenin doğusunu denetim eden Libya Ulusal Parlamentosu ve Halife Hafter güçlerini destekliyor.
Diplomatik kaynaklar, Ankara-Mısır ortasında siyasi diyaloğun artmasının Libya konusundaki farklılıklarını azaltılması açısından faydalı olabileceğini belirtiyorlar.