Bilinen tüm gezegenler ortasında Dünya, bir gezegen ömür için ne kadar dost olabilirse yaşama karşı o kadar dost. Yoksa değil mi?
Bir gezegenin kendi yıldızı etrafında harika ölçüde dairesel bir yörüngesi varsa, yıldız ile gezegen ortasındaki uzaklık asla değişmez. Fakat birden fazla gezegenin yıldızları etrafındaki yörüngesi dış merkezli; yani yörünge oval biçiminde. Gezegen yıldızına daha fazla yaklaşınca, daha fazla ısı alıyor ve bu durum iklimini etkiliyor.
Riverside – California Üniversitesinde (UCR) çalışan araştırmacılar, günümüzde bilindiği formuyla Güneş sisteminden alınan datalara dayalı ayrıntılı modeller kullanarak alternatif bir güneş sistemi oluşturmuşlar. Bu kuramsal sistemde, dev Jüpiter’in yörüngesinin daha dış merkezli olması halinde, Dünya’nın yörünge formunun büyük değişimler geçireceği keşfedilmiş.
UCR’de çalışan ve makalenin baş muharriri olan Dünya ve gezegen bilimci Pam Vervoort, “Jüpiter’in pozisyonu birebir kalsaydı lakin yörüngesinin biçimi değişseydi, aslında bu gezegenin yaşanabilirliğini artırabilirdi” diyor.
Dünya yüzeyinin sıcaklığı değişirdi
Populer Science’ta yer alan yazıya nazaran Dünya’nın yüzeyi, sıfır ve 100 derece Celsius ortasında bilinen birçok ömür formu için yaşanabilir nitelikte. Jüpiter Dünya’nın yörüngesini daha dış merkezli olacak halde değiştirseydi, Dünya’nın çeşitli kısımları bazen Güneş’e daha fazla yaklaşırdı. Dünya yüzeyinin günümüzde donma noktasının altında olan kısımları ısınır, yaşanabilir aralıktaki sıcaklıklar artardı.
Astronomical Journal bülteninde yayımlanan bu sonuç, Güneş sistemimiz hakkında uzun vakittir süregelen iki bilimsel varsayımı altüst ediyor.
“Pek çok insan Dünya’nın yaşanabilir bir gezegenin en somut örneği olduğuna ve dev gezegen Jüpiter’in yörüngesindeki rastgele bir değişimin, Dünya için yalnızca makus sonuçlar doğuracağına inanıyor” diyor Vervoort. “Biz ise her iki varsayımın da yanlış olduğunu gösteriyoruz.”
Araştırmacılar yeni bulguyu, ötegezegen ismi verilen ve öbür yıldızların etrafında dönen yaşanabilir gezegenlerin aranışına uygulamak istiyor.
UCR’de çalışan astrofizikçi ve makale eş müellifi Stephen Kane, “Ötegezegen arayışında insanların birinci baktığı şey yaşanabilir bölge” diyor. “Yıldız ve gezegen ortasındaki uzaklığa bakarak, gezegen yüzeyinde sıvı suyun var olabileceği kadar güç bulunup bulunmadığını görmeye çalışıyorlar.”
Bir gezegen yörüngede dönerken, gezegenin farklı bölgeleri daha fazla yahut daha düşük ölçüde direkt ışık alıyor. Bu durum, gezegende mevsimlerin oluşmasıyla sonuçlanıyor. Gezegenin farklı kısımları bir mevsimde makul iken, öteki mevsimde son derece sıcak yahut soğuk olabiliyor.
“Yüzeyde su bulunması çok kolay bir birinci ölçüt” diyor Kane. “Burada, bir gezegenin yörünge formu yahut gezegenin yaşayabileceği mevsimsel değişkenlikler hesaba katılmıyor.”
Mevcut teleskoplar, bir gezegenin yörüngesini ölçebilecek kapasitede. Lakin yaşanabilirliği etkileyebilen ek ögeler da var; mesela gezegenin yıldızına nazaran ne kadar eğik durduğu gibi… Gezegenin yıldızdan zıt tarafa eğilmiş kısmı daha düşük güç göreceği için daha soğuk olur.
Aynı çalışmada, Jüpiter’in Güneş’e çok daha yakın durması halinde Dünya’nın fevkalâde ölçüde eğilmesine sebep olacağı ve Dünya yüzeyinin büyük kısımlarını donma noktasının altına getireceği de bulunmuş.
Eğikliği yahut bir gezegenin kütlesini ölçmek daha sıkıntı olduğundan, araştırmacılar bu ögeleri da iddia etmelerine yardımcı olacak usuller doğrultusunda çalışma yürütmek istiyor.
Nihayetinde dev bir gezegenin hareketi, öbür sistemlerdeki gezegenlerin yaşanabilirliğine dönük iddia yürütme yolcuğunun yanısıra bu güneş sistemindeki tesirini manaya seyahatinde da ehemmiyet taşıyor.
“Jüpiter’in Dünya’nın ikliminde vakitle nasıl bir tesir meydana getirdiğini, yörüngemizdeki tesirinin geçmişte bizi nasıl değiştirdiğini ve gelecekte bizi yeniden nasıl değiştirebileceğini anlamak değer taşıyor” diyor Kane.